TEZGAH KURMAK

 

TEZGAH KURMAK

Her şey bir tezgah kurmakla başlıyor.

Nerede mi?

Şehri siz seçin çünkü hikaye aynı.

Olmayacak bir yerin olmayacak bir köşesinde birden beliren bu küçük seyyar tezgahtan satış yapan birini görüyorsunuz. Sattığı yiyecek, giyecek vs her şey olabilir. Belki de ilk gün dikkat bile etmediğiniz o tezgah her gün açılmaya başlayınca mutlaka dikkatinizi çekiyor ama seyyar görüntüsü yarın olmayabilir izlenimi uyandırdığından kimse üzerinde durmuyor.

Birkaç ay içinde artık seyyar tezgahın her gün orada olacağını anlamış oluyorsunuz.

Sonraki birkaç ayda tezgahtaki çeşitlerin arttığını, müşterilerin müdavimleştiğini, tezgahın orasının burasının kapatılıp hava şartlarında karşı önlem alındığı görüyorsunuz ama bu noktaya kadar anlamadığım nedenlerden ilgili devlet birimleri bu ticaretin varlığını umursar gibi değil. Çevrede legal olarak benzer ticaret yapan işletmeler haksız rekabetten, çevre sakinleri işgal edilen alandan şikayetçi  ama nedense sonuç yok.

Birkaç yıl sonra o tezgah artık tezgahtan önce küçük bir dükkana, sonra da çıkma ve  eklentileriyle çalışanları olan bir mağazaya dönüşünce geçmişini hatırlayan bile kalmıyor.  Taa ki bir yerlerde yönetim değişince, bir gün; kamu malı üstüne izinsiz bina kurup, ruhsatsız işletme çalıştırıp, vergiden kaçındığı için; devlet tankı topu ve tüfeğiyle kapısına dayanınca yaşanan arbede de akşam haberlerine çıkana kadar. İşte o zaman cevval habercilerimiz ekmek teknelerini korumak için mücadele veren emekçilerin dramlarını duyurmak için yarışıyor.

Bir adalet arayışıyla vah vah deyip izliyoruz.

Ama adaletin yerini bulması için ilk gün o tezgahı kuranla onu ikaz etmeyene kadar dönmek gerektiğiyle kimse ilgilenmek istemiyor. Sorunu onca yıl orada kaçak çalıştırılmış bir işetmenin kaldırılması olarak göstermek galiba daha uygun.

Yerelde dükkanlar için işgaliye diye bir tabir var. Bazı dükkan sahipleri, kendi dükkanı önündeki bir stand için yerel idareye işgaliye parası ödeyince; yaya kaldırımını, yolu, başka dükkanın önünü işgal etmeye hak kazandığını düşünür. Hatta daha cesaretliler bunu işgaliye ödemeden bile yapar. İkazlara kabadayılanmak da racondandır.

İşgaliye bulaşıcıdır. Bir dükkan önüne bir sandalye koyunca bir haftada içinde sokak kahvehaneye ya da açık işporta pazarına döner. Kanserli hücre gibi üreyen tabela ve reklam panoları bu görüntüye tüy diker.

Sorun yine aynı sorundur.

Birinci gün ilk sandalye koyanı, ilk reklam panosunu dikeni engelleyen yoktur.

Bu memleket hepimizin.

Ama bazıları biraz daha fazla onların olduğunu düşünüyor gibi.

Bırakırsak öyle olacak gibi.

22 Ağustos 2023

ÖZEL TRAFO KURMANIN SIKINTILARI

 

ÖZEL TRAFO KURMANIN SIKINTILARI

Foça’da, mahalle yerleşimlerinden biraz uzaktaki evimizin elektrik ihtiyacını karşılayabilmek için iki komşuyla beraber ileride bir kişi daha katılır diyerek 100 KW’lık bir trafo kurup birkaç direk dikerek en yakın orta gerilim hattından trafoya ve evlere elektrik verdik. Bir müddet sonra bir komşu daha katılınca dört kişiyi tamamlamış olduk. İşleyişle ilgili hiçbir fikrim olmadığı için yerel elektrik dağıtım şirketinin bunun projelendirme ve yapım masraflarına katılmamasında bir sorun görmedim. Çünkü alternatifim kendi solar-rüzgar türbini sistemimi kurmaktı ve benzer maliyete çıkacaktı. Kendi kuracağım sistemin bakım masraflarını ve zorluklarını da düşünerek komşularla beraber hareket etmeyi uygun görmüştüm.

Trafoyu kullanmaya başladıktan sonra artık yaptığım seçimin çok yanlış olduğunu anladım. Çünkü:

-Trafo, hatlar ve direklerden ortaklar sorumlu. Bizde olmadı ama ortaklardan trafo  bakım-tamir masrafları için para toplamak sorun olabilir özellikle çok ortaklı trafolarda.

- Trafoya veya direklere kaza, yangın veya yıldırım düşmesi ile bir şey olursa yenisini yapmak da ortakların sorumluluğunda. Eğer sigortalayacak bir şirket bulunamazsa  dua etmekten başka yapabilecek bir şey yok.

- Elektrik dağıtım şirketi bir elektrik mühendisi ile bakım anlaşması yapılmazsa özel trafo kullanıcılarının talepleriyle ilgilenmeyeceğini söylüyor. (sanki kendileri her arızaya elektrik mühendisi gönderiyorlar gibi !). Elektrik mühendisi ile anlaşma yapmanın aylık masrafının çok yüksek ve buna arızalarda müdahale bedeli dahil değil. Anlaşma yapılmasa bile her bakım-tamir işi için çağırılacak orta gerilim elektrikçi ekibi ve malzemeleri de ucuz değil.

- Elektrik arızalarında, arıza özel trafo ve hatlarda ise özel bir tamir ekibi bulana kadar elektrik kesik kalır. Yağmurlu bir havada, gece veya tatilde direğe çıkacak bir ekip bulmanın ne kadar zor olduğunu gördük.

-Aşağıdaki şekilde gösterdiğim gibi, Yerel elektrik dağıtım şirketi elektriği orta gerilimden vermekle birlikte alçak gerilim tarifesinden faturalandırıp faturaya trafodaki elektrik kaybını da ekliyor. Dört ortaklı 100kw bizim sistemde bu benim için yaklaşık ayda 75 KW ilave kayıp ki bu da faturamı %25 yükseltiyor.

- O mutlu gün gelip de dağıtım şirketi özel trafo kullanıcılarına kendi hatlarından elektrik vermeye karar verdiğinde; özel trafo, hatlar ve direkler için yapılan masrafı ödemiyor. Ya bedelsiz devir alıyor ya da istemiyor.

Bizim durumumuzda, yerel elektrik dağıtım şirketi dört eve elektriği kendi getirseydi ilk yatırımı ve bakım masraflarını kendi yapmak zorunda kalacak, bir de trafo kaybı diye faturaya ek masraf koyamayacaktı. Sizce özel bir şirketin bunu yapmak için geçerli bir ekonomik nedeni var mı? Ayrıca kime şirketin elektrik götüreceği ve kimin kendi parasıyla bunu getireceği konusunda bir açıklık yok. Ayrıca; zaman içinde komşunuza kadar elektrik getirildiğinde bile trafoyu bırakıp şirketten elektrik almak için (abone olmanıza rağmen) yeni abonelik başvurusunda bulunup, yaptığınız tesisatı ücretsiz şirkete devredip, proje çizdirip bağlantılarınızı bu projeye göre hazırlamanız gerekmekte. Yani trafoyu alırken de bırakırken de dayak kaçınılmaz.

Eğer benzer durumda özel trafo kurup elektrik alma planınız varsa önerim;

- elektriği bölgenize getirmeleri için bir müşteri gurubu oluşturup beraberce şirketi ikna etmeye çalışmak ve bunun için her yolu denemek,

- eğer olmuyorsa kendi elektriğinizi üretmek (hatta fazlasını satmak) için araştırma yapmak,

- eğer bu da olmuyorsa yiyeceğiniz dayak için hazırlık yapmaktır.

15 Ağustos 2023